Λίστα αντικειμένων
Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων στο Νομό Ζακύνθου έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Η σημερινή κατάσταση της υπάρχουσας υποδομής, δηλαδή η κατάσταση του χώρου υποδοχής των στερεών αποβλήτων στη θέση ''Βύθακα-Γριπαραίϊκα'' του Σκοπού, δεν επιτρέπει την συνέχιση της λειτουργίας αυτού. Τούτο έχει καταστεί σαφές από έγγραφο των αρμόδιων Υπηρεσιών (ΚΥΑ αρ.199958/8-6-2011). Εξάλλου σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 27ης Σεπτεμβρίου 2012, η Χώρα μας παραπέμπεται στο Ειδικό Δικαστήριο της Ε.Ε λόγω της λειτουργίας του ΧΥΤΑ εντός προστατευόμενης περιοχής κατά παράβαση της ''ενωσιακής νομοθεσίας'' περί αποβλήτων. Συνεπώς υπάρχει άμεση ανάγκη να δοθεί μια ορθολογική, ρεαλιστική και αποτελεσματική λύση, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
Σήμερα η διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα δέχεται μεγάλη κριτική. Οι υφιστάμενοι ΧΥΤΑ δεν επαρκούν ως προς τη διάθεση του συνόλου των αποβλήτων που παράγονται στην Ελλάδα και παράλληλα παραμένει έντονη η ανάγκη για έναν ορθό και σύμφωνα με την νομοθεσία τρόπο διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Στην ουσία λείπει παντελώς ένα εθνικό μοντέλο διαχείρισης των αποβλήτων που να έχει αρχή και τέλος, λαμβάνοντας σαν γνώμονα την κοινωνικό - οικονομική και περιβαλλοντική πραγματικότητα.
Ένα τέτοιο μοντέλο προϋποθέτει σαν κεντρικό του σημείο την ανακύκλωση και το οικονομικό όφελος από την κλασματική ανάκτηση υλικών που υπάρχουν στα απορρίμματα, τόσο σε μορφή υλικών όσο και σε μορφή ενέργειας, με τελική διάθεση στους επιλεγμένους χώρους μόνο των απορριμμάτων που δεν επιδέχονται άλλη επεξεργασία και άρα δεν αποφέρουν οικονομικά οφέλη.
Για την επίτευξη αυτών των στόχων επιβάλλεται η αντιμετώπιση των βασικών προβλημάτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Πάνω απ' όλα όμως χρειάζεται ενημέρωση και παιδεία. Η παιδεία των πολιτών δεν είναι αναγκαία μόνο για να προωθηθεί μια κοινωνική συνείδηση αλλά και για να στηρίξει την ανάπτυξη μιας τεχνολογίας διαχείρισης των αποβλήτων, κατάλληλης και περιβαλλοντικά αποδεκτής. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης ειδικά την τελευταία δεκαετία έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Σήμερα είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων χωρίς τα ταμπού των παρελθόντων ετών, γνωρίζοντας ότι οι υπάρχουσες λύσεις είναι δοκιμασμένες και με συγκεκριμένες προδιαγραφές.
Ως γνωστόν, σήμερα η Ε.Ε ενθαρρύνει την χρήση μεθόδων επεξεργασίας. Η προ επεξεργασία των απορριμμάτων με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των βιολογικών ενεργειών στο χώρο διάθεσης (και κατά συνέπεια ελαχιστοποίηση του οργανικού φορτίου στα στραγγίσματα), αποτελεί προϋπόθεση της διαχείρισης των απορριμμάτων και είναι σκόπιμο να εξετάζεται και να σχεδιάζεται κάθε χώρος διάθεσης σύμφωνα με τα νέα δεδομένα (στόχοι που θέτει η ΚΥΑ Η.Π. 29407/3508/2002 ).
Η επίτευξη των παραπάνω στόχων προϋποθέτει:
1. Την δρομολόγηση ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, τα
οποία θα εκτρέπουν σημαντικές ποσότητες βιοαποδομήσιμων αποβλήτων από τους ΧΥΤ αποβλήτων ή υπολειμμάτων .
2. Την καθιέρωση εργαλείων που θα αποτρέπουν την ταφή βιοαποδομήσιμων αποβλήτων.
Είναι ξεκάθαρο ότι οι εγκαταστάσεις μονάδων κομποστοποίησης ενέχουν μεγάλο επενδυτικό και λειτουργικό κόστος και δεν είναι τόσο προσοδοφόρες όπως παρουσιάζονται από τους κατασκευαστές. Καλή γνώση του αντικειμένου με προδιαγραφές της ποιότητας του κομποστ σε σχέση με την προβλεπόμενη χρήση του, μπορεί να δώσει σωστά αποτελέσματα και να ελαττώσει το λειτουργικό κόστος και κατά συνέπεια τα ανταποδοτικά τέλη. Η επιλογή ανάμεσα στα συστήματα μηχανικής διαλογής και διαλογής στην πηγή, η επιλογή ανάμεσα στην αερόβια ή αναερόβια επεξεργασία, η επιλογή της πρώτης ύλης (αγροτικά απόβλητα, οργανικό κλάσμα των αστικών απορριμμάτων, λάσπη των βιολογικών, φύκια, κοπριές ζώων, απόβλητα ελαιοτριβείων κ.α.) πρέπει να γίνεται με προσαρμογή της τεχνολογίας επεξεργασίας (κομποστοποίησης) στα Ελληνικά δεδομένα και με στόχο την χρήση του προϊόντος.
Είναι σαφές ότι ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα σχεδιασμού διαχείρισης των στερεών αποβλήτων αποτελεί μία πλήρη δέσμη προδιαγραφών, για τα νοικοκυριά, το εμπόριο, τις βιομηχανίες, και τις δημόσιες αρχές. Οι φορείς σχεδιασμού οφείλουν λοιπόν να επανεξετάσουν το σχεδιασμό διαχείρισης των στερεών αποβλήτων με γνώμονα την ορθολογική διαχείριση τους, όπως η διαλογή στη πηγή (παράδοση των αποβλήτων σε κατάλληλη συσκευασία), προγράμματα συλλογής, μεταφοράς, κ.α,. και να υιοθετήσουν λύσεις απλές, οικονομικά εφικτές και πάνω από όλα βιώσιμες και δόκιμες για τον Νομό τους.
Συνοπτικά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα γνωστά και δόκιμα συστήματα για την διαχείριση των οικιακών στερεών αποβλήτων είναι τρία:
1. Συστήματα μερικής ανακύκλωσης και διάθεσης ή διάθεσης του συνόλου των στερεών αποβλήτων (για μικρές γεωγραφικές ενότητες)
2. Συστήματα επιλογής οργανικών για την παραγωγή κομπόστ (εδαφοβελτιωτικού), καύσιμης ύλης, RDF και διάθεσης των υπολειμμάτων
3. Συστήματα πλήρη διαχωρισμού, ανακύκλωσης, θερμικής επεξεργασίας και διάθεση της τέφρας.
Είναι προφανές ότι και οι τρεις μέθοδοι διαχείρισης απαιτούν την ύπαρξη χώρων διάθεσης. Η μέχρι σήμερα πρακτική επιλογής της θέσης και του τρόπου διαχείρισης των αποβλήτων, χωρίς αυτή να τεκμηριώνεται με την απογραφή και τη σύγκριση των χαρακτηριστικών μεγεθών και παραμέτρων που συνιστούν το πρόβλημα από τεχνικής, περιβαλλοντικής, οικονομικής, χωροταξικής και κοινωνικής σκοπιάς, έχει οδηγήσει σε κοινωνικές αντιδράσεις και σε καταδικαστικές αποφάσεις του Δικαστηρίου Ε.Κ με την επιβολή προστίμων.
Για να επιλέξουμε την μια ή την άλλη μέθοδο θα πρέπει να γνωρίζουμε τα οικονομικά στοιχεία επένδυσης και λειτουργίας των εναλλακτικών μεθόδων διαχείρισης. Ο προγραμματισμός επιλογής της μεθόδου και των εγκαταστάσεων πρέπει να είναι αποτέλεσμα της σύγκρισης κόστους - οφέλους. Άρα θα πρέπει να είναι γνωστά τα διαφορετικά σενάρια εγκαταστάσεων προκειμένου να επιλεγούν αυτά με στόχο την καλύτερη περιβαλλοντική προστασία. Η οικονομοτεχνική ανάλυση των διαφορετικών συστημάτων διαχείρισης αποδεικνύει τους διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης καθώς και τα διαφορετικά κόστη που καλείται να πληρώσει ο πολίτης από την επιλογή του ενός ή του άλλου συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης των οικιακών και βιομηχανικών απορριμμάτων.
Προκειμένου να εντοπίσουμε τα κοινά σημεία των διαφόρων τύπων διαχείρισης και των εγκαταστάσεων , θα πρέπει κατ' αρχήν:
1. αυτές να εκτιμηθούν με τα χωροταξικά χαρακτηριστικά της γεωγραφικής ενότητας, (πώς και πού θα εγκατασταθούν). Είναι προφανές ότι το λειτουργικό κόστος αυξάνει δραματικά από το κόστος μεταφοράς, κόστος το οποίο δεν είναι ανεξάρτητο από το λειτουργικό κόστος των μεμονωμένων εγκαταστάσεων. Επίσης ένα κόστος το οποίο πρέπει να συνυπολογιστεί, και επιβάλλεται να ρυθμιστεί και νομοθετικά, είναι το κόστος των αντισταθμιστικών έργων που πρέπει να γίνουν σε μία περιοχή προκειμένου να γίνουν αποδεκτές οι εγκαταστάσεις διαχείρισης των αποβλήτων.
2. να υπάρχει πλήρης γνώση των τεχνικών και οικονομικών δεδομένων ανά τύπο διαχείρισης καθώς και τα αναμενόμενα ποιοτικά και ποσοτικά αποτελέσματα των ανακτώμενων υλικών από την επεξεργασία των αποβλήτων.
3. Η επιλογή των εγκαταστάσεων πρέπει να είναι αποτέλεσμα του τρόπου συνολικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων (συλλογής - μεταφοράς - επεξεργασίας - διάθεσης) σε σχέση με το ζητούμενο περιβαλλοντικό όφελος, το ποιοτικό και ποσοτικό αποτέλεσμα της επεξεργασίας, καθώς και το οικονομικό κόστος.
4. η ποιότητα των υλικών που θα προκύψουν από την επεξεργασία και θα καθορίσουν και την αγοραστική τους αξία. Η μέχρι σήμερα ελλιπής οικονομική γνώση του αντικειμένου και ειδικά η σχεδόν μηδενική πραγματική οικονομική ανάλυση λειτουργίας των εγκαταστάσεων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων δημιουργεί ένα θολό τοπίο στα ανταποδοτικά τέλη που καλούνται να πληρώσουν οι πολίτες.
Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο όταν αφορά νησιωτικές περιοχές. Τα ιδιαίτερα προβλήματα των νησιωτικών ενοτήτων δημιουργούν πρόσθετες δυσκολίες στην αντιμετώπισή τους και απαιτούν πρόσθετες προσπάθειες και συντονισμό ενεργειών όλων των εμπλεκόμενων Φορέων.
Τα προβλήματα αυτά όπως η γεωγραφική τους θέση, η δυσκολία εξεύρεσης κατάλληλων χώρων διάθεσης, το πολύ μεγάλο κόστος αγορά γης, ο αριθμός των μονίμων κατοίκων τους, η διαθέσιμη υποδομή, η κοινωνική και οικονομική τους διάρθρωση, οι εποχιακές διακυμάνσεις του πληθυσμού, οι κλιματολογικές και οι ιδιάζουσες περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στα νησιά μας, για να επιλυθούν χρειάζονται ιδιαίτερη προσπάθεια στο χειρισμό της διαχείρισης των αποβλήτων τους, έτσι ώστε η διαχείρισή τους να είναι οικολογικά και οικονομικά αποδεκτή. Σήμερα το αποτέλεσμα αυτών των προβλημάτων είναι: υψηλό κόστος μεταφοράς, και έλλειψη χώρου διάθεσης με αντίστοιχη υποδομή και συνθήκες, για τη διάθεση των αποβλήτων. Με δεδομένο όμως το ότι ο τουρισμός έχει τεράστια σημασία για τη ζωή των κατοίκων, η καλά προγραμματισμένη διαχείριση των αποβλήτων, αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες για την τουριστική ανάπτυξη των περιοχών. Προκειμένου να επιτευχθεί η βέλτιστη λύση σχεδιασμού διαχείρισης των αποβλήτων αυτών των περιοχών, η οποία θα είναι περιβαλλοντικά και αποδεχτή και βιώσιμη, απαιτείται προσπάθεια από το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο από τους ειδικούς. Στο βαθμό που η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία, ο σχεδιασμός διαχείρισης των στερεών αποβλήτων αυτών των περιοχών θα πρέπει να βασίζεται και να επιβάλλει τη δημιουργία ενός συστήματος οικονομικού ελέγχου και περιβαλλοντικής προστασίας.
Για τα προβλήματα που αφορούν την διαχείριση των διαφορετικών τύπων των στερεών αποβλήτων, των περιοχών αυτών, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επιλέξουμε μια στρατηγική η οποία θα έχει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα ( τουλάχιστον 20 ετών) και θα μπορούσε να αποτελέσει την βάση για την λήψη αποφάσεων και επενδύσεις. Με αυτόν τον τρόπο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, τις βιομηχανίες, τα εμπορικά καταστήματα, και τα νοικοκυριά, θα διατίθεται ο απαραίτητος χρόνος προκειμένου να προσαρμοστούν και να οργανωθούν σύμφωνα με τις νέες συνθήκες διαχείρισης των στερεών αποβλήτων τους.
Αυτή η στρατηγική θα πρέπει να έχει σαν βάση την μείωση και ορθολογική διαχείριση των στερεών αποβλήτων με ταυτόχρονη βιωσιμότητα των εγκαταστάσεων και του τρόπου διαχείρισης με :
1. Οργάνωση με πρόληψη για την μείωση της παραγωγής. Η πρόληψη για την μείωση της παραγωγής αποβλήτων πρέπει να οργανωθεί έτσι ώστε η κατανάλωση πρώτων και πρόσθετων υλικών να μειωθεί προκειμένου τα απόβλητα τα οποία δημιουργούνται από τις μεθόδους παραγωγής να περιοριστούν όσο το δυνατόν περισσότερο.
2. Διαλογή στην πηγή. Να υιοθετηθεί η ελαχιστοποίηση της χρήσης συσκευασιών στο απολύτως αναγκαίο και να ενθαρρυνθεί η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των συσκευασιών (ειδικότερα, με την καθιέρωση συστημάτων εγγύησης επιστροφής με σκοπό την αύξηση της συλλογής).
3. Ενημέρωση των καταναλωτών. Να γίνεται ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την επιμήκυνση, όποτε είναι δυνατόν, του κύκλου ζωής των προϊόντων καθώς και των πλεονεκτημάτων των "πράσινων προϊόντων" και των προϊόντων που διατίθενται σε φιλικές προς το περιβάλλον συσκευασίες.
Η επιλογή της στρατηγικής για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων μιας γεωγραφικής ενότητας, θα πρέπει να απορρέει από το κόστος επένδυσης και λειτουργίας του επιλεγμένου συστήματος, σε συνάρτηση με το μέγεθος των εγκαταστάσεων, το δε σύστημα ανακύκλωσης, μπορεί να εξαρτάται από πολλούς συντελεστές, όπως ο κοινωνικό - οικονομικός χαρακτήρας της γεωγραφικής ενότητας καθώς και ο χωροταξικός και συγκοινωνιακός χαρακτήρας των εξυπηρετούμενων περιοχών.
Δεν υπάρχει ένας και μόνο σωστός τρόπος διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Η επιλογή του τρόπου διαχείρισης πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα και των όγκο των αποβλήτων, τις κοινωνικές / οικονομικές συνθήκες της περιοχής ενδιαφέροντος καθώς και τα τοπικά γεωλογικά / κλιματολογικά και χωροταξικά δεδομένα. Η τεχνική κατεύθυνση πρέπει να είναι κυρίως προσανατολισμένη σε λύσεις που επιτρέπουν, εκτός από την προσαρμοστικότητα, στην αυτοματοποίηση, την εξοικονόμηση ενέργειας και στο κόστος επένδυσης και διαχείρισης.
Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων θα πρέπει να αντιμετωπίζει συνολικά και ολοκληρωμένα το πρόβλημα που σχετίζεται με την υγιεινή, την ασφάλεια και το περιβάλλον. Χρειάζεται μελέτη - έρευνα προκειμένου να σχεδιαστεί ένας σωστός τρόπος διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Σε αυτή την μελέτη θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι εποχιακές διακυμάνσεις, με την αύξηση του όγκου και την διαφοροποίηση της σύνθεσης των αποβλήτων που παρατηρείται τους καλοκαιρινούς μήνες εξαιτίας του τουρισμού (όταν πρόκειται για οικιακού τύπου απόβλητα), ή ανάλογα με την παραγωγή (όταν πρόκειται για βιομηχανικά ή άλλου τύπου απόβλητα). Θα πρέπει επίσης να έχει μεγάλο χρονικό ορίζοντα και να είναι ευέλικτος έτσι ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες.
Συμπερασματικά, λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή εμπειρία, τις τάσεις που διαμορφώνονται, αξιολογώντας και συνεκτιμώντας όλες τις υπάρχουσες σήμερα τεχνολογίες διαχείρισης απορριμμάτων, προτείνεται ένα Στρατηγικό Μοντέλο, που αποτελείται από ένα ενιαίο σύνολο 10 ιεραρχημένων στρατηγικών επιλογών, που εκτιμάται ότι θα μας οδηγήσουν μεσοπρόθεσμα στη λύση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων με το μικρότερο δυνατό κόστος, προσαρμόζοντας τις βέλτιστες διεθνείς περιβαλλοντικές πρακτικές στα ελληνικά δεδομένα και ανάγκες. Επιγραμματικά αυτές οι 10 προτάσεις είναι οι ακόλουθες:
1. Πρόληψη.
2. Επαναχρησιμοποίηση.
3. Οικιακή κομποστοποίηση.
4. Διαλογή στην πηγή των απορριμμάτων με 4 κάδους.
5. Ελαχιστοποίηση υπολειμμάτων.
6. Βελτιστοποίηση της υπάρχουσας εναλλακτικής διαχείρισης και επέκτασή της και σε άλλα υλικά.
7. Δημιουργία Κέντρων Ανακύκλωσης.
8. Αποφυγή της θερμικής επεξεργασίας.
9. Δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης.
10. Επένδυση στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση.
Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία του εγχειρήματος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Αποβλήτων στο Νομό Ζακύνθου εξαρτάται, εκτός των άλλων που αναφέρθηκαν παραπάνω, και από τον βαθμό νομιμότητας των επιμέρους Αποφάσεων και την εποικοδομητική συνεργασία των εμπλεκομένων Φορέων και των κοινωνικών εταίρων.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Δ.Σ. Η ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΤΟΣ ΑΝΝΑ- ΜΑΡΙΑ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΥ
